.jpg)
.jpg)
Летото кога Степан беше дојден дома, една топла ноќ, 25 јули 1963, реши да му каже. Зборуваше тивко, да не ги разбуди децата, кои спиеја со нив на креветот и се обидуваше да му долови со што се соочува, колку ѝ е тешко што е без него, што живеат во една соба. Му објаснуваше дека јатрвите не ја сакаат, му ја покажа и дупката во комбинезонот и иглата што ја најде на прагот... Степан не сакаше да слушне за одвојување од семејниот дом. Тоа беше незамисливо, нечуено... „А кога ќе имаат деца и твоите браќа, кога ќе пораснат нашиве, што ќе правиме тогаш, сите вака ќе живееме, како крави во штала, како вие што сте живееле, со добитокот в куќа, сите на куп, ајде и добиток да донесеме“... Степан се сврте на другата страна и престана да зборува... По кратко време остро додаде: „Само чудо може да ме извади од оваа куќа“.
Деса долго лежеше на креветот не можејќи да заспие. Беше за пурна јулска ноќ. Степан потрчнуваше, децата тивко издишуваа, Деса се поткрена да седне на кревет. Гледаше низ прозорецот и се прашуваше какво чудо би можело да ги избави од тука... Се разбуди како и обично, во пет часот наутро, но овој пат потскокна.
Ноќницата ѝ беше испотена под пазувите и градите... ја разбуди оној сон.... Ги слушаше рекичките како течат и одеднаш се најде под Радиниот мост. Во десниот столб на мостот ја виде Рада, голема колку столбот, јадра и бела, облечена во бела кошула. Рада плачеше, но нејзиниот плач не се слушаше од жуборот на водата.
Ликот ѝ беше свенат, влажен од солзи, жолт од тага. Низ солзи ѝ велеше на Деса: „Маленко, подај ми га бебето да го ставу на градата“. Деса се заврти наоколу и виде бебе на камчињата покрај реката. Го зеде в раце и дури тогаш слушна дека бебето трескавично плаче. Кога погледна во пелената, немаше бебе, туку змија. Деса писна и за малку што не го испушти од раце завитканото чудо. Рада повтори: „Маленко, подај ми га бебето да го ставу на градата“. Деса ѝ го подаде, а змијата почна силно да шмука од десната бела дојка на заѕиданата мајка... Во тој момент се разбуди повторно... Се фати за градата, како да ја болеше. Се сети на дупката во комбинезонот и заплака. „Повторно тој сон“, си промрмори... Требаше да стане, време беше да се купи леб од пекарницата на аголот, да се почне со подготовки за појадок, за новиот ден... но немаше сила да се поткрене. Вратот ѝ се беше вкочанил бидејќи заспала речиси седната. Го истегна, се размрда, ги раздвижи дланките, прстите на рацете и нозете, свеж воздух влегуваше од прозорецот... го погледна Степан кој мирно спиеше до неа, спружен како некој праисториски влекач... или камен... му ја набљудуваше кожата, рапава, цврста, чиниш секоја клетка од површината на кожата беше исцртана со белузлави контури... сакаше да го допре, полека ја приближи дланката до неговите гради, го истегна показалецот... но, одеднаш рикна чудна бучава, како крик од утробата на земјата, проследена со силно тресење... Земјотрес, ова мора да е земјотрес, се свести. За кратко време сите излегоа надвор. Децата беа по гаќи и по маица, таа по ноќница, а тие двете, двоглавата змија, стуткани до своите мажи, беа без шминка, без нивните цветни шарени фустани, ненагиздани, изгледаа мали, ситни, немоќни, пребледени од страв во лицата... Пекарницата на аголот беше сосема урната, ништо не беше останато од неа, само куп прашина и шут... Под него можев да бидам јас, си помисли во ужас... тој сон, овој пат ме спаси, сонот ме спаси, таа мисла не ѝ излегуваше од глава... Семејната куќа, малата зградичка на два ката и мансарда, беше целата распукана, покривот паднат, прозорците на мансардата смачкани... чудото се случи, си помисли Деса гледајќи нагоре... не можеше да поверува...
Степан, Деса и децата веќе никогаш не преспаа во тој дом. Две години по земјотресот, Степан уплати за стан (ратата беше колку кутиче кибрит, така им раскажуваше на внуките), а истото го сторија и неговите браќа. Степан со години, полушеговито, полусериозно и со доза на претпазливост, ја задеваше Деса дека таа го предизвикала земјотресот за да биде по нејзино... „Не вели двапати“, му возвраќаше таа со горчлива насмевка...
....Денот го помина во паркот со децата, свекорот и свекрвата.
Степан, заедно со браќата и снаите, замина во мобилната болница на Водно... Деса не можеше да ја извади од главата сликата од разурнатиот дом. Не можеше да поверува што се имаше случено... седеше под едно дрво гушкајќи ги децата од обете страни
како во некој ступор. Мислеше на брат ѝ, дали е жив, на мајка ѝ која случајно беше во Скопје во посета на некои роднини... Таа, пак, Магдалена, одеше низ градот како во некој кошмар. Сè беше прашливо, како густа магла да се симнала од небото и да ги исполнила улиците. Прашина, прашина насекаде, урнатини, лелеци, крици, плач... Одеше забрзано, со ситни чекори, стегајќи ја
чантата до себе. Се трудеше да не гледа лево-десно, туку само напред, чиниш така побргу ќе стигнеше. Само да се живи и здрави, си повторуваше во себе и ги затвораше очите. Пред очи, на
Магдалена ѝ доаѓаа слики од нејзиниот сон... таа малечка колку мравка, лази меѓу карпите и го гледа од долу високото и стројно тело на младоженецот кој во прегратка ја држи невестата. Таа
плаче во сонот, плаче толку силно што кошулата ѝ се наводенува и ѝ се лепи за телото. Градите, стомакот, нозете, сè ѝ се исцртува, ко да е гола. Срам ја обвива, а нејзиниот лелек се одбива од
камените свадбари во ехо... ги отвори очите. Градот личеше на некој голем, сотрен, карстен предел, разурната пустелија... само некои чудни урнатини со необични, неправилни форми се извишуваа над неа, а таа се измолкнуваше меѓу нив. Најпрвин стигна до куќата каде што живееше нејзиниот син, на најгорниот кат, во една мансарда. Зградата до половината ја немаше. Два ката, едноставно немаше, едноставно збришани... Газдите беа долу и таа се стрча кон нив штом ги здогледа. Не изусти ниту збор, само ги гледаше право в очи, а тие веднаш разбраа што сака да ги праша.
„Не беше дома Петре синоќа, не беше. Горе беше празно, сигурно имал некоја свирка и не се вратил да преспие.“
Магдалена ги избриша очите, срцето ѝ биеше како полудено. Ѝ ги стегна дланките на газдарицата и продолжи понатаму. На само неколку метри подолу, зад оној свијок, живее ќерка ѝ. Сакаше да потрча, но нозете
не ја држеа. Кога дојде до свијокот и сврте десно, пред очите ѝ се стемни. И нивната зграда беше сериозно оштетена. Не се осмели да влезе, само викаше под искршените прозорци: „Десе, Десе...“ но никој не се одѕиваше. Мајката беше во агонија, образите ѝ све теа од солзи. Се држеше за глава и лелекаше, кога еден човек ѝ се обрати: „Другарке, погледнете онаму, во паркот. Таму има многу луѓе, проверете да не се таму оние што ги барате“.
Паркот беше послан со луѓе, жени и деца најмногу. Зборови и лелеци се преплетуваа, а Магдалена го одминуваше секој лик со поглед додека не ги здогледа под едно дрво... Деса како некоја праисториска фигурина од глина, темна во ликот, модро-црвена, со двете раце свиткани над секое дете од обете страни, да ги закрили... Магдалена клекна наземи и силно ја стегна својата ќерка в прегратка... Деса заплака, а Магдалена ги бришеше калливите солзи од образите на својата ќерка... Степан испрати еден пријател по нив и до крајот на денот целото семејство се најде на Водно, под шатор. Следниот ден, Лила и Филип заминаа со својата баба во Кратово. По два дена, и Тиховица ги однесе своите два сина кај нејзините родители во Битола. Кога се врати, даде необичен предлог. Таа и јатрва ѝ Донка да заминат во Лондон, кај сестра ѝ на Донка, како што беа пред неколку години. „Еве, децата на сите се згрижени. Степан, Ристе и Спасе со жените ќе останат во болничките шатори. Нашите мажи ќе бидат со нив да помагаат. Нам што ни преостанува, тука нема никакви услови?!“ Предлогот ги изненади сите, но ситуацијата беше толку необична и шокирачка за сите, што овој чуден предлог помина. За две недели жените заминаа во Белград, а оттаму во Лондон...
По земјотресот, веќе ништо не беше исто.
(извадок од романот „Деса“ од Ивана Трајаноска во издание на „Арс Либрис“, дел од „Арс Ламина – публикации“)
